Rouw is Rauw
In Memoriam
Bij afscheid hoort rouw. Die rouw is rauw. Rouwen is geen gestroomlijnd proces dat bepaalde fases doorloopt en daarna afgelopen is. Het is een proces van vallen en opstaan. Je zet drie stappen vooruit en weer twee terug. Het is een proces waar geen einde aan komt.
Juist in deze tijd van het jaar, met Allerheiligen en Allerzielen, staan veel mensen stil bij rouw, bij een verlies dat ze hebben geleden. Graven worden schoongemaakt en voorzien van bloemen. Je komt veel mensen tegen op het kerkhof. Dat doet goed, want het is fijn te ervaren dat je niet de enige bent die rouwt, dat er mensen zijn die begrijpen dat iemand die is overleden toch deel van je leven uit blijft maken.
Het bezoeken van het graf van een dierbare is een oud katholiek gebruik. Een ritueel dat houvast geeft. Juist rondom een sterfgeval zijn rituelen van belang. De dood is immers ongrijpbaar, mysterieus. Rondom een sterfgeval voelen mensen zich ontredderd, stuurloos. Rituelen bieden dan structuur en geven ons aanknopingspunten voor het verwerken van het verdriet.
De afscheidsdienst is één groot ritueel en is een prachtige, laatste herinnering aan de overledene. Je vindt het fijn wanneer deze dienst echt bij de overledene past, wanneer het een afspiegeling is van zijn of haar leven. Het ontroert je wanneer je in de afscheidsdienst de lievelingsmuziek van de overledene hoort, wanneer er herinneringen gedeeld worden, die wellicht zelfs een glimlach op je gezicht toveren.
Binnen de dienst kunnen kleine rituelen uitgevoerd worden. Je kunt kaarsjes aanmaken voor je moeder, die voor ieder examen een kaarsje brandde, of zand meegeven aan je vader, die met beide voeten stevig op de aarde stond en genoot van het werken op het land.
Soms geven rituelen letterlijk houvast. In een afscheidsdienst van een leerkracht, waren haar leerlingen aanwezig. Tijdens de dienst mochten zij naar voren komen om nog even dicht bij hun juf te zijn. Zij zochten houvast aan het lint dat aan de kist was vastgeknoopt. Ik legde hen uit dat zij hun juf los moesten laten. Daarom werd het lint doorgeknipt. “En dan gebeurt er iets bijzonders. Een deel van het lint blijft bij jullie,” zei ik hen, “alle herinneringen die jullie aan jullie juf hebben, blijven in jullie hart immers bestaan. De rest van het lint blijft bij jullie juf. Zij zal jullie immers ook nooit vergeten.” Het lint kreeg na de dienst een ereplaats in de klas.
Zo geeft de dienst ook veel later nog houvast. Het lint blijft een tastbare herinnering aan de juf, bij het branden van een kaarsje denk je weer terug aan dat moment tijdens de dienst en wanneer je dat ene lied hoort, is je vader ineens heel dichtbij.
Want als …
de uitvaart voorbij is
de kist uit het zicht is
het bloemstuk verdord is
het leven weer “gewoon” is
Dan…
blijft de herinnering
hoe het leven herdacht is
Lucie Geurts-Saris
Ritueelbegeleider